Een opstelling in vergelijking met een sport
Bij de sport, bijvoorbeeld voetbal, kom je de term opstelling tegen. Daarbij gaat het om de positie van de spelers in het veld. Vanuit de basisopstelling komen ze in actie om aan te vallen of te verdedigen.

Als niet duidelijk is wie welke plek en rol heeft, ontstaat er chaos. Door de basisopstelling weten de spelers waar ze moeten staan voor de opbouw van het spel. Het brengt overzicht, duidelijkheid, verbinding en doelbewustheid.

Ditzelfde geldt voor het ‘echte’ leven. Neem bijvoorbeeld het gezin waar je uit voortkomt. Jij bent een deel van het systeem of de constellatie en hebt je een eigen plek hierin. Denk aan de stamboom of een fontein. (Els van steijn – De fontein)
Ben jijzelf bijvoorbeeld enig kind, oudste, jongste of sta je er tussenin? En heb of neem jij die plek ook in?
Soms zijn er situatie waarbij iemand van zijn plek is gegaan. Denk bijvoorbeeld aan een kind dat voor een zieke ouder zorgt of na de scheiding onbewust de rol van partner op zich neemt. Dat heeft gevolgen voor het systeem, zoals hier het gezin, maar zoiets speelt ook bij een klas of het team of de organisatie. Zeker als er mensen plotseling vertrekken.

Een (familie)opstelling brengt inzicht en rust. Via deze methode krijg je inzicht in wat er speelt en het biedt jou nieuwe perspectieven en oplossingen.

Een vraag inbrengen
Bij een opstelling brengt de vraagsteller een vraagstuk in, waar hij of zij helderheid over wil krijgen. De opsteller zal de vraag samen met je duiden.

Voor de opstelling zelf wordt gebruik gemaakt van representanten. Dit kunnen mensen zijn als er meerderen meedoen, maar het kan ook individueel met een tafelopstelling waarbij gebruik wordt gemaakt van poppetjes.

De vraagsteller geeft naar aanleiding van zijn/haar vraag de betrokken representanten een plaats in de ruimte. Zo ontstaat een soort tableau-vivant.

Oplossing van het probleem, de vraag
Aan de hand vaneenvoudinge instucties van de begeleider brengen de representanten beweging in de belemmerdende situatie.Door verschillende interventies ontstaat er rust en ontspanning tussen de personen, die door de representanten vertegenwoordigd worden. De effecten van de opstelling zijn zowel op korte als lange termijn merkbaar.

Invloed van het verleden
Afhankelijk van het doel van de opstelling speelt het verleden een rol.
Op een ‘nieuwe’ school, waar een fusie tussen twee scholen had plaatsgevonden, hadden kinderen moeite om hun plek binnen de groep te (her)vinden. De veiligheid was weg, waardoor conflicten steeds vaker voorkwamen. Een opstelling gaf inzicht en ruimte voor herordening, waardoor weer rust en ruimte voor leren ontstond.
In organisaties kom je dit ook vaak tegen als teams zijn samengevoegd. Iedereen wil wel, maar weet niet precies hoe en dan ontstaan bijvoorbeeld onnodige ‘botsingen’ tussen ego’s, terwijl er zoveel kwaliteiten samengevoegd zijn. (zie onder)

Tijdens een familie  opstelling komen bijvoorbeeld verstrikkingen of dynamieken aan het licht – soms vanuit vorige generaties – die hebben geleid tot stagnatie in het huidige leven van de vraagsteller. Regelmatig zijn die verstrikkingen onverwerkte gevoelens, als gevolg van nare gebeurtenissen, zoals het jong overlijden van een ouder of kind, oorlogservaringen of scheiding van ouders. Deze onverwerkte gevoelens kunnen (later geboren) kinderen onbewust en onbedoeld belasten, waardoor zij uit balans raken. Door een opstelling krijgen deze gebeurtenissen een nieuwe lading en hun plek.

Opstellingen in organisaties

Dynamieken met gevolgen
Opstellingen worden in organisaties vaak als vorm toegepast om te onderzoeken. Bijvoorbeeld wanneer stagnaties zijn ontstaan in de ontwikkeling of groei of waarom bepaalde conflicten telkens terugkeren.

Een andere problematiek kan het samenvoegen van verschillende teams of een fusie tussen verschillende organisaties zijn. Hoe goed bedoeld of onbewust de keuze ook is geweest, belangen kunnen voor het oog overeenkomen, maar bepaalde beperkende dynamieken spelen vaak ondergronds hun eigen rol. Elk systeem heeft een eigen identiteit.

Elke werknemer op een juiste plek
Met een teamopstelling of medicijnopstelling heeft iedereen ‘een stem’. Door verantwoordelijkheid te nemen voor jezelf en het geheel, ontstaat ruimte voor meerdere perspectieven, waardoor capaciteiten en behoeften snel aan het licht komen. Hierdoor komt iedereen meer tot zijn recht, wat de prestaties een goede boost geeft.

Een organisatieopstelling verheldert de knelpunten binnen een kort tijdsbestek en geeft de aanzet tot verbetering, met een duidelijke win – win situatie tot gevolg hebbend.